तुषारकी

          तो कपटी आहे, ढोंगी आहे, स्वार्थी आहे, पैशाचा लालची आहे, दारूडा देखिल आहे. त्याचा अवतारही रांगडा आणि अस्वच्छच! एखाद्या खलनायकाला जितकी विशेषणे लावता येतील तितकी त्याला चपखलपणे बसतात. तो लढवय्या असला तरी पळपुटादेखिल आहे. तरीही पडद्यावरील त्याचा वावर हवाहवासा वाटतो. 2003 साली टेड इलियट आणि टेरी रॉस्सीयो या दोघांच्या कल्पनेतून साकारलेला हा अवलिया म्हणजे ‘जॅक स्पॅरो ...  सॉरी! ‘कॅप्टन जॅक स्पॅरो’! ‘पायरेटस् ऑफ दी कॅरेबियन’ या फँटसी प्रकारातील चित्रपटाचा हा आधारस्तंभ. ‘समुद्री चाचे आणि त्यांचा संघर्ष’ या जोडीला ‘अॅक्शन, थ्रीलर, रोमान्स, कॉमेडी’  अशा चविष्ट मसाल्याने भरलेले हे कथानक. दशकापूर्वी ‘पायरेटस ऑफ दी कॅरेबीयन: कर्स ऑफ ब्लॅक पर्ल’ने सुरू झालेल्या या मनोरंजक समुद्री प्रवासाने तब्बल पाच कथानकांची मेजवानी प्रेक्षकांना दिली.   काळाप्रमाणे मनोरंजनाचे तंत्र बदलले, परंतु जॅकच्या करामतींचे तंत्र अजूनही जगभरातील प्रेक्षकांना आपल्यापर्यंत खेचत आहे. चित्रपटाची कथा काहीही असो जॅकच्या भूमिकेतील जॉनी डेप  नेहमीच सर्वांना भावत आला ...

     शंकर, पार्वती, गणपती आणि कार्तिकेय; कैलासावरील हे लहान आणि सुखी कुटुंब! सर्वसामान्यपणे मुले मोठी झाल्यावर त्यांचा विवाह करणे ही मात्यापित्यांची इच्छा असते. भगवान शंकर आणि पार्वतीलाही तशीच इच्छा वाटणे स्वाभाविकच आहे. शिवपुराणातील एका कथेनुसार एकदा गणेश आणि कार्तिकेय हे दोघेही, ‘कोणाचा विवाह आधी होणार?’ असे म्हणून वाद घालू लागले. आपल्या मुलांचा वाद संपावा म्हणून शंकर-पार्वतीने त्यांना संपूर्ण पृथ्वी प्रदक्षिणा जो कोणी प्रथम पूर्ण करेल त्याचा विवाह आधी होईल, असे सांगितले. कार्तिकेय लगेच पृथ्वी प्रदक्षिणेला निघून गेला. चतुर गणपती बाप्पाने मात्र आपल्या आई-वडीलांना एका आसनावर बसवून मनोभावे पूजा केली, प्रदक्षिणा घातली आणि आपल्या विवाहाचा प्रस्ताव ठेवला. शंकर-पार्वतीला हे रुचले नाही. परंतु गणरायाने  वेद आणि शास्त्रांचे दाखले देऊन ‘जो कोणी आपल्या मातापित्यांना प्रदक्षिणा घालेल त्याला पृथ्वी प्रदक्षिणेचे फळ मिळेल’ असा युक्तिवाद केला. गणेशाच्या या बोलण्यावर शंकर-पार्वती निरुत्तर झाले. हा सारा प्रसंग ब्रम्हदेवांच्या कानावर गेला. ते गणेशाच्या बुद्धिचातुर्याने अत्यंत प्रभ...

“तू धरती पे चाहे जहा भी रहेगी, तुझे तेरी खुशबू से पहचान लूंगा...”       कुमार सानू-अलका याज्ञिक या द्वयींच्या सुवर्णकाळातील हे सुप्रसिद्ध गीत. डोक्याला पट्टी बांधलेल्या रांगड्या सनी देओलला नाचवण्याचा करिष्मा करणारा हा ‘जीत’पट. आपले डोळे बंद असतानाही आपल्या नायिकेला ओळखण्याचा दावा या गीतातला नायक करतो. या नायकाच्या म्हणण्याप्रमाणे  डोळे बंद केल्यानंतरही एखाद्याचे अस्तित्व खरंच जाणवू शकते का? याचे उत्तर आपण जाणतोच. आपल्या सभोवताली अशा कित्येक गोष्टी आहेत ज्यांची ओळख डोळे बंद असतानाही होऊ शकते. काही गोष्टींच्या ओळखीसाठी त्यांचा गंधच पुरेसा असतो. समुद्री जगतातील असाच एक जीव आहे, जो धरतीवर कुठेही असला तरी त्याच्या ‘खुशबू’(!) वरून लगेच ओळखू येतो. तो जिवंत, बर्फात टिकवलेला किंवा वाळलेला; कसाही असो, लक्ष वेधतोच. या तिन्ही अवस्थांत केवळ वासानेच समोरच्याला आपली दखल घ्यायला लावणारा हा समुद्री जीव म्हणजे ‘बोंबील’. पक्षी नसूनही बॉम्बे डक (Bombay Duck) या वेगळ्या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या माशाची नामकरण कथाही थोडी हटकेच आहे. फारूख धोंडी यांच्या 1990 सालच्या ‘बॉम्बे ...