तुषारकी

टायगर जिंदा है!             बॉलीवूडच्या भाईजानचे दोन धम्माल सिनेमे आले ‘ एक था टायगर ’ आणि ‘ टायगर जिंदा है. ’ नेहमीप्रमाणे अॅक्शनपॅक्ड कथानक आणि सलमानचा पडद्यावरील आकर्षक वावर या दोन्हींमुळे त्याच्या चाहत्यांना एक चांगली मेजवानी या चित्रपटांद्वारे मिळाली. आपल्या भाईबंदांपेक्षा तुलनेने तगडी शरीरयष्टी असणारा आणि नावातही ‘टायगर’ असणारा असाच एक जीव आपल्या सागर किनारी आढळतो. भाईजानच्या पोटावर ‘सिक्स पॅक अॅब्स’,  तर या टायगरच्या पोटावरही ‘फाईव्ह पॅक अॅब्स’ अाहेत.         एशियन टायगर श्रिम्प (Asian Tiger Shrimp) किंवा टायगर प्रॉन (Tiger Prawn) या नावाने परिचित असलेल्या या कोळंबीचे स्थानिक नाव आहे ‘करपाल’. या प्राण्याला करपाल हे नाव त्याच्या काळसर रंगामुळे प्राप्त झाले असावे. अपृष्ठवंशीय प्राणी वर्गातील आणि बाह्यकवच असणाऱ्या करपालीचे शास्त्रीय नाव आहे ‘पीनीयस मोनोडॉनंड (Penaes monodonand)’. काळपट रंगावरील पांढरे, पिवळे, तपकीरी आणि लाल रंगांचे पट्टे करपालीला अधिक लक्षवेधी बनवतात. करपालीच्या तोंडाकडील भाग हा बाहुबलीच्या मु...

बादशाही शिंपल्याची ‘खुबी’ बॉलीवूडचा बादशाह मानल्या जाणाऱ्या शाहरूख खानचा एक सुंदर चित्रपट आहे. यात त्याने नासामध्ये काम करणारा एक शास्त्रज्ञ साकारला आहे. अमेरिकेसारख्या विकसित आणि सुखसोईयुक्त देशातून भारतात, म्हणजेच ‘स्वदेस’ मध्ये आल्यावर तो आपल्या गावी जातो. गावात त्याला सोयीचं आणि सवयीचं वातावरण मिळणे कठीण असल्याची पूर्वकल्पना असल्याने तो आपल्या सोबत एक कॅराव्हॅन (Caravan) घेऊन जातो. ही गाडी त्याला आवश्यक असणाऱ्या सुविधांनी भरलेली असते. ही गाडी म्हणजे त्याचे एक प्रकारचे फिरते घरच!        या ‘स्वदेस’ नावाच्या चित्रपटातील नायकाप्रमाणेच बाहेरील परिस्थितीशी जुळवून घेण्याचा प्रयत्न करत स्वत:साठी स्वत:चेच एक सुरक्षित विश्व तयार करणाऱ्या कित्येक प्रजाती आपल्या सभोवताली आढळतात. बॉलीवूडच्या बादशहाप्रमाणेच  स्वत:चे घर सोबत घेऊन चालणारा एक बादशहा आपल्या किनारी ‘देस’ मध्येही पहायला मिळतो.  डोक्यावर शंकू आकाराचा मुकूट असणारा हा किनाऱ्यावरचा बादशहा म्हणजे  ‘शंक्वाकार शिंपला’. मुंबई आणि रायगडच्या किनारी भागात आढळणाऱ्या जवळपास सर्वच शिंपल्यांना ‘खु...

शिलाखंडांचे ताम्रपट! दोन दशकांपूर्वीची गोष्ट. लक्षवेधी मुंबईला जवळ असूनही काहीसे दुर्लक्षित असणाऱ्या पिरकोन गावाकडे काही संशोधकांची नजर वळली. आगरी समाजाची वस्ती असणाऱ्या या गावात इतिहास संशोधक कोण्या ‘ब्राम्हण’ कुटूंबियांची चौकशी करत होते. हा शोध पाहून सुरूवातीस सर्वांनाच आश्चर्य वाटले. त्यांचा शोध ‘जोशी’ आडनावाच्या एका कुटूंबाकडे येऊन थांबला, परंतु गावातील जोशीसुद्धा आगरीच असल्याचे लक्षात आल्याने त्यांनी आपला मोर्चा लगतच्या आवरे गावाकडे वळवला. तिथेही तीच गत झाली. मुख्यत: आगरी समाजाची वस्ती असणाऱ्या या दोन्ही गावांत ‘ब्राम्हण’ कुटूंबीय शोधण्याची धडपड हे इतिहास संशोधक का करत आहेत असा प्रश्न सर्वांनाच पडला होता. या संशोधकांद्वारे हा सर्व शोध घेण्याचे कारण होते-  ठाणे येथील उत्खननात सापडलेला एक ताम्रपट! हा ताम्रपट स्वच्छ झाल्याबरोबर यातील उल्लेखाने पिरकोन आणि आवरे ही दोन गावे ऐतिहासिक दृष्ट्या चमकू लागली. अनेक नविन संदर्भांचा उलगडा करणारा हा ताम्रपट संशोधकांच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण ठरला. संशोधकांसाठी महत्त्वाचा दुवा असणारा ‘ताम्रपट’ म्हणजे काय आणि असतो तरी कसा? ...

दल-दल परी हू मै! (सकाळ, मुंबई आवृत्ती 12 ऑक्टोबर 2018)        “ना ना मुझे छूना ना दूर ही रहना, परी हूँ मैं         मुझे ना छूना..हां परी हूँ मै!”     सुनिता रावच्या सुंदर आवाजातलं हे गाणं आठवत असेलच. नसेल आठवत तर ‘रास-दांडीया’ आठवून पहा, तिथे या गाण्याशिवाय कोणाचेही ‘पाय’ हलत नाहीत. मुंबई सारख्या उत्सवप्रेमी शहरामध्ये एखाद्या कार्यक्रमात जेव्हा हे गाणं सुरू होतं तेव्हा त्याच्या तालावर थिरकणाऱ्यांची एक वेगळीच रंगीबेरंगी दुनिया निर्माण होते. या दुनियेत ‘बरी हू मै’ वाले सुद्धा परी असल्याच्या थाटात अभिनय करताना दिसतात. याच मुंबईपासून काही अंतरावर असलेल्या समुद्रकिनाऱ्यावर एक अशीच अनोखी दुनिया वसलेली आहे. या दुनियेत कित्येक रंगीबेरंगी जीव थिरकत असतात. फाल्गुनी पाठकच्या ‘परी हूँ मै’ या गाण्याची आठवण करून देणारी एक मासोळी इथे आहे. दिसायला ती सुद्धा ‘बरी हू मै’ अशीच असली, तरी ‘ना ना मुझे छूूना दूर ही रहना’ करत जलपरी असल्याच्या थाटातच ती वावरत असते.          ‘पेरिओथॅल्मस’ कुटूंबातील ही परी म्हणजे ‘...

पायरेटस् ऑफ ‘खारे’बियन ‘पायरेटस् ऑफ द कॅरेबियन’ नावाचा एक धम्माल हॉलिवूडपट ठाऊक असेलच. डिस्ने पिक्चर्सची निर्मिती असलेल्या चित्रपटाचे आतापर्यंत पाच भाग प्रदर्शित झालेत. या चित्रपटात पायरेटस् म्हणजेच समुद्री लुटारू आणि त्यांचा जॅक स्पॅरो नावाचा एक धूर्त स्वयंघोषित कप्तान अशी पात्रे आहेत. या लुटारु टोळ्यांच्या मध्यवर्ती संकल्पनेवर आधारीत विविध कथानके या चित्रपटात  गुंफली आहेत. या कॅरेबियन चाच्यांच्या टोळीसारख्याच एका ‘खारे’बियन टोळीने आपल्या मुंबई, गोव्याच्या खारपट्टयांत देखिल  शिरकाव केला आहे. ते कसे आले ठाऊक नाही. पण पावसाळ्याच्या उत्तरार्धात त्यांचं दर्शन वारंवार होऊ लागलंय. त्यांनी केलेल्या हल्ल्यांमुळे सर्व माध्यमांना त्यांची नोंद घ्यावी लागली. पाहुणे म्हणून मुंबईच्या किनारपट्टीवर आलेल्या या जीवांना समुद्री घुसखोरच म्हणावे लागेल इतकी त्यांची सध्या दहशत आहे. अवेळी आलेल्या या अतिथींना सध्यातरी ‘अतिथी तुम कब जाओगे?’ असे म्हणायची वेळ आलीय. मनुष्यप्राण्याने इंच न इंच जागा व्यापलेल्या मुंबईच्या दाट वस्तीमध्ये किनारपट्टीलगत घुसखोरी करणारे हे अतिथी कोण आहेत? सध्या मुंबईच्...