तुषारकी

रांजणकुंडामुळे जीवदान!       नदीपात्रातील रांजणकुंडांमुळे तयार झालेला डोह. जवळपास तीस मीटर लांब आणि दहा मीटर रुंदीचा हा डोह. डोहाच्या कडा इतक्या ताशीव की त्यात अडकलेल्या व्यक्तीला दोराशिवाय चढणे अशक्य व्हावे. डोहाची खोलीही तशीच अथांग. उन्हाळ्याच्या दिवसांतही न आटणारा हा जलकुंड. रोज अनेक पर्यटक नदीच्या प्रवाहावरील  झुलत्या पुलावरून  हा डोह पाहण्यासाठी येतात. यातील काहीजणांच्या हातात तांदळाच्या लाह्या म्हणजेच मुरमुरे  असतात. डोहाच्या कडेला सुरक्षित जागा शोधून हे पर्यटक निळ्याशार डोहामध्ये मुरमुरे टाकतात. निळ्या रंगावर हे पांढरे कण तरंगत असतानाच अचानक पाण्याखाली थोडी हालचाल जाणवते. जलाचा पृष्ठभाग काळ्या-पांढऱ्या रंगांनी चमकू लागतो. क्षणार्धात शेकडो मासे या पृष्ठभागावर तरंगताना दिसतात. माशांसाठी टाकलेल्या खाऊमध्ये जसजशी वाढ होते, तसतशी त्यांची गर्दीही वाढत जाते. मोकळ्या आणि नैसर्गिक ठिकाणी एकाच जागेत इतक्या मोठ्या प्रमाणावर मासे आढळणे ही गोष्ट तशी दुर्मिळच म्हणावे लागेल. माशांनी भरलेला हा आश्चर्यकारक डोह पहायचा असेल तर तुम्हाला रायगड जिल्ह्यातील ‘महाड’ पर...

                        मानवी स्वभावांचे वर्णन करताना एखाद्या प्राण्याशी तुलना करण्याची पद्धत सर्वत्रच आहे. या पद्धतीमुळे ‘शेरदिल’, ‘भित्रा ससा’, ‘बोलका पोपट’ अशा उपमा तयार झाल्यात. ( यातले काही उपमान हे उपमेयाचे अपमान करणारे असल्याने, ते टाळलेलेेच बरे! ) विविध कथा, किस्से, पुराणे यांतून या उपमा आपल्या इतक्या अंगवळणी पडली आहेत, की कोल्हा हा धूर्त आणि लांडगा हा लबाडच असला पाहीजे अशी आपली खात्री पटते.  यातल्या कोल्ह्याच्या कथांना तर अंतच नाही. पंचतंत्र, इसापनिती आणि लोककथांमध्येही तो आपल्याला भेटतो. अगदी महाभारतातही कोल्ह्याची एक कथा येते ज्यात तो आपले मित्र, वाघ, लांडगा , मुंगूस आणि उंदीर यांच्यात भांडण लावून स्वत:चे इप्सित साध्य करतो. हे कमी आहे की काय म्हणून काही ठिकाणी कोल्ह्यांना देवत्वाशी जोडले आहे. भारत, जपानसह काही देशांमध्ये कोल्हा हा दैवी प्राणी मानला गेलाय. इजिप्तमध्ये कोल्हा हा प्राणी अनुबिस(Anubis) या  एका प्राचीन देवतेशी संबंधित मानला गेला आहे.          अनुबिस या मृत्यूदेवतेचे चित्...